Zaloguj się
Historia znana i nieznana. Ostatni sądecki starosta Pierwszej Rzeczpospolitej
Stanisław Bartłomiej Ludwik Małachowski herbu Nałęcz urodził się 24 sierpnia 1736 w Końskich. Był synem Jana kanclerza wielkiego koronnego oraz Izabeli z Humieckich, wojewodzianki podolskiej. Miał trzech braci: Mikołaja, Antoniego i Jacka. Z uwagi na słabe zdrowie, nauki pobierał w domu, ale otrzymał tam staranne wykształcenie. Władał językiem łacińskim, francuskim, włoskim i niemieckim. Z wiekiem zdobywał coraz głębszą i wszechstronną wiedzę, co miało przygotować go do pracy. Poznawał tajniki sprawowania urzędów publicznych. Ćwiczył się w sztuce wymowy i wygłaszaniu wystąpień. Był znawcą prawodawstwa polskiego.
Czytaj też Był owinięty tylko w biały ręcznik. Tajemnica noworodka znalezionego w oknie życia w Nowym Sączu
Kiedy objął urząd, miał dziewiętnaście lat
Już jako chłopcu przysługiwał mu tytuł rotmistrza chorągwi pancernej, jednak po kilku latach zrezygnował z kariery wojskowej. Po śmierci ojca, synowie przejmowali po nim urzędy i starostwa. Funkcje społeczne rozpoczął więc Stanisław sprawować wcześnie, bo w wieku 19 lat. Dokładnie 29 kwietnia 1755 objął stanowisko starosty sądeckiego i pełnił je do lipca 1785. W 1769 Austria pod pretekstem ochrony przed szalejącą w Rzeczpospolitej dżumą, ustanowiła tak zwany „kordon sanitarny” i zajęła starostwo spiskie, a w 1770 starostwo czorsztyńskie, nowotarskie i sądeckie. Była to faktycznie aneksja, dokonana jeszcze przed I rozbiorem w 1772. Małachowski pełnił więc funkcję starosty jaki obywatel Austrii.
W roku 1771 Stanisław Małachowski wziął ślub z Urszulą Hutten Czapską, córką starosty knyszyńskiego. Jedenaście lat szczęśliwego życia przerwała jej śmierć. Po dwóch latach Małachowski pojął za żonę Konstancję, siostrę zmarłej małżonki. Na podstawie umowy rodzinnej został właścicielem majątku w Dobrej, miejscowości położonej 40 km na zachód od Nowego Sącza. W skład dóbr wchodziło jeszcze sześć innych wsi, w tym Jurków. Małachowski zapisał się bardzo dobrze w historii Dobrej. Stał się wielkim orędownikiem poprawy warunków życia i sytuacji chłopów. To jemu wieś zawdzięczała budowę szkoły. Poprzednia nie funkcjonowała tam od stu lat i liczba analfabetów w Dobrej sięgała stu procent. Co więcej, w 1792 czyli w rok po uchwaleniu konstytucji 3 Maja, Małachowski rozdał pomiędzy swoich poddanych grunta dworskie, zamieniając pańszczyznę na czynsz. Miało to być przykładem dla innych magnatów.
Obrał sobie za cel odbudowę ojczyzny
W historii Stanisław Małachowski zapisał się przede wszystkim jako Marszałek Sejmu Czteroletniego i współtwórca Konstytucji 3 Maja. Obrał sobie za cel odbudowę ojczyzny. Ta idea przyświecała całej jego karierze.
Już w 1758 zasiadł w sejmie jako poseł ziemi krakowskiej. Ponieważ uznawano go za biegłego w prawie, przyjął stanowisko asesora w królewskich sądach zadwornych. Działał w komisji rewidującej skarbiec i archiwum królewskie. Brał również udział w pertraktacjach z dworem wiedeńskim. Posłował w kilku Sejmach, w tym elekcyjnym i koronacyjnym w 1764, gdzie poparł kandydaturę Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był jednocześnie przeciwny temu, by koronacja odbyła się w Warszawie, twierdząc że zgodnie z tradycją winien to być Kraków. Na Sejmie koronacyjnym wyznaczony został do Asesorii Koronnej. Domagał się też ograniczenia liberum veto. Posłował do 1766, po czym zajął się administrowaniem swoich majątków.
W 1774 powrócił do służby publicznej, wyznaczony przez króla na urząd marszałka Trybunału Głównego Koronnego, któremu przywrócił dawną świetność, sprawność i uczciwość, a samemu Małachowskiemu nadano przydomek Arystydesa polskiego, co było metaforą nieposzlakowanej uczciwości. W latach 1776 – 1780 był konsyliarzem Rady Nieustającej, w 1779 członkiem Departamentu Sprawiedliwości tej Rady oraz podstolim koronnym, a w 1780 referendarzem wielkim koronnym. Małachowski wypełniał swoje obowiązki rzetelnie i wszystkich traktował na równi, nie wyłączając chłopów. Ta jego działalność została doceniona dwoma wysokimi odznaczeniami. W 1782 został kawalerem Orderu świętego Stanisława, a nieco później odebrał z rąk króla Order Orła Białego.
Marszałek Sejmu Czteroletniego
W październiku 1788 jako poseł ziemi sandomierskiej, pomimo intryg rosyjskiego ambasadora, został marszałkiem Sejmu, określanego Czteroletnim, czy też Wielkim. Sejm ten dał Polsce Konstytucję 3 Maja.
Cały artykuł Macieja Zaremby można przeczytać w najnowszym w internetowym wydaniu miesięcznika „Sądeczanin” KLIKNIJ TUTAJ oraz w tradycyjnym, papierowym wydaniu periodyku. ([email protected])
O czym jeszcze piszemy?
Gdzie można kupić miesięcznik "Sądeczanin"?
Nowy Sącz
- Księgarnia-Antykwariat BESTSELLER, Nowy Sącz, ul. Sobieskiego 1
- Firma Handlowa DANEK, Nowy Sącz, ul. Barbackiego 45
- MUSICBAN, Nowy Sącz, ul. Barbackiego 15
- Kiosk wielobranżowy, Nowy Sącz, ul. Jagiellońska 23
- Spółdzielnia Ogrodnicza Ziemi Sądeckiego, Nowy Sącz, ul. Chopina 10
- Sklep Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej, Nowy Sącz, ul. Sobieskiego 22
- ADeeM – Dariusz Migacz, ul. Lwowska 66A, Nowy Sącz
- Sklepik KOSMOS - Nowy Sącz, Aleja Batorego 52
Poza miastem
Kamianna: Pasieka Barć Kamianna, Kamianna 17 (gmina Łabowa)
Brzezna: Sklep spożywczo-przemysłowy BEATRICZE, Brzezna (gmina Podegrodzie)
Łącko: Firma Handlowa PASOŃ, Łącko 214
Grybów: SHP SKŁADNICA GRYBÓW, ul, Rynek 1, Grybów
Stary Sącz: Kiosk TRAFIKA, ul. Rynek 12, Stary Sącz
Łacko: QSi Sport Leszek Pasoń
Przypominamy o ofercie prenumeraty naszego miesięcznika, którą można rozpocząć w dowolnym momencie. Po wykupieniu prenumeraty "Sądeczanina" co miesiąc na wskazany adres będziemy wysyłać za pośrednictwem poczty najnowsze wydanie periodyku. Więcej informacji: Bogusława Berdychowska - tel. 18 475 16 26, mail: [email protected]
