Choroby reumatyczne dotykają nie tylko seniorów. Stanowią spore wyzwanie dla lekarzy i pacjentów

Ta tematyka będzie poruszana między innymi podczas tegorocznego Seminarium o Zdrowiu, które odbędzie się 20 maja w siedzibie Wydziału Lekarskiego i Nauk o Zdrowiu Akademii Nauk Stosowanych w Nowym Sączu. Tematyka jednego z paneli poświęcona będzie właśnie szeroko pojętej profilaktyce – „Bo lepiej zapobiegać niż leczyć – rola i znaczenie profilaktyki i promocji zdrowia”.

Profilaktyka prozdrowotna ma ogromne znaczenie i ogromne znaczenie ma również właściwa edukacja zdrowotna. Wyedukowany pacjent będzie lepiej dbał o swoje zdrowie.

O tym podczas tego panelu będzie mówiła jedna z prelegentek prof. dr hab. n. med. Brygida Kwiatkowska. Pani profesor jest krajowym konsultantem w dziedzinie reumatologii, kierownikiem Kliniki Wczesnego Zapalenia Stawów, zastępcą dyrektora ds. klinicznych Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie. Podczas Seminarium o Zdrowiu będzie miała prezentację.

Pani profesor, jaki procent populacji Polaków zmaga się z chorobą reumatyczną?

- Pod pojęciem choroby reumatycznej mieści się ponad 300 jednostek chorobowych, które występują z różną częstością, ale gdybyśmy zsumowali je wszystkie to występują prawie u 20-30 procent dorosłych osób i u około 50 na 100 000 dzieci. Generalnie choroby reumatyczne możemy podzielić na zapalne i niezapalne.

Mówiąc o chorobach reumatycznych – na jakie najczęściej zapadają Polacy?

- U dorosłych najczęściej występują niezapalne choroby reumatyczne takie jak: choroba zwyrodnieniowa stawów i osteoporoza. Wśród zapalnych chorób reumatycznych najczęściej występuje reumatoidalne zapalenie stawów, tzw. spondyloartropatie, do których należy m. in. łuszczycowe zapalenie stawów i dna moczanowa. Dzieci natomiast najczęściej zapadają na zapalne choroby reumatyczne, a wśród nich młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów.

Mówi się, że choroby reumatyczne są schorzeniami, które pojawiają się z wiekiem, ale chyba nie tylko cierpią na nie seniorzy?

- Na zapalne choroby reumatyczne głównie chorują ludzie młodzi, w tym dzieci nawet w wieku kilku miesięcy. Jedyną chorobą zapalną, która częściej występuje u seniorów niż u osób młodych jest polimialgia reumatyczna i olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic. Natomiast choroba zwyrodnieniowa i osteoporoza należą do najczęstszych niezapalnych chorób reumatycznych wieku senioralnego.

Kto jest narażony na choroby reumatyczne?

- Każdy. Na rozwój zapalnej choroby reumatycznej mają wpływ czynniki genetyczne (występowanie choroby u członków rodziny) oraz tzw. czynniki środowiskowe, do których należą zanieczyszczenie środowiska, przebyte zakażenia, paradontoza, palenie tytoniu, otyłość, brak ruchu, niezbilansowana dieta, nadmierne spożycie soli.

Z jakimi problemami borykają się lekarze reumatolodzy i z jakimi problemami borykają się pacjenci, którzy cierpią na schorzenia reumatyczne?

- Największym problemem jest zbyt późne pojawianie się większości pacjentów u reumatologa. Wynika to ze zbyt małej wiedzy samych pacjentów zwłaszcza młodych, że mogą zachorować na chorobę reumatyczną i jakie są jej pierwsze objawy i również nadal ze zbyt małej wiedzy lekarzy innych specjalistów w tym lekarzy POZ, że obrzęk jednego stawu lub ból kręgosłupa może być początkowym objawem przewlekłej zapalnej choroby reumatycznej.

Natomiast pacjenci w Polsce mają nierówny dostęp do dobrej opieki reumatologicznej. Wynika to z braku odpowiedniej liczby dobrze funkcjonujących ośrodków reumatologicznych w wielu miejscach w Polsce.

Czy pacjenci chorujący na choroby reumatyczne mają się u kogo leczyć?  Lekarzy reumatologów jest jak na lekarstwo…

- Liczba reumatologów pracujących na danym terenie jest bardzo zróżnicowana i najwięcej jest ich w dużych ośrodkach miejskich. Jednak pacjenci kierują się głównie jakością ośrodka i poczuciem bezpieczeństwa, wynikającym z przeświadczenia o prawidłowym rozpoznaniu i skutecznym leczeniu. Powoduje to migracje pacjentów, czego przykładem jest chociażby Instytut, w którym pracuje, gdzie 70 proc. leczących się pacjentów jest spoza województwa mazowieckiego.

Jakie są oczekiwania środowiska reumatologów i pacjentów chorujących na te schorzenia?

- Oczekiwania pacjentów i lekarzy są takie same: poprawa organizacji i dostępności do specjalistycznej opieki reumatologicznej oraz poprawa dostępności do najnowocześniejszego, kompleksowego leczenia.

Nadzoruje Pani pilotaż kompleksowej opieki nad pacjentami z wczesnym zapaleniem stawów. Na jakim jest on etapie i kto jest nim objęty?

- Dwudziestego szóstego kwietnia 2024 roku zostało opublikowane rozporządzenie ministra zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki nad świadczeniobiorcą z wczesnym zapaleniem stawów, czego efektem jest rozpoczęcie prac przygotowawczych i oczekiwanie na ogłoszenie zarządzenia prezesa NFZ w sprawie realizacji tego pilotażu. W pilotażu będzie brało udział 19 ośrodków reumatologicznych z całej Polski obejmujących swym zasięgiem prawie wszystkie województwa poza województwem lubuskim i opolskim, gdzie nie ma ośrodków, które spełniałyby warunki kompleksowości i które wykazały zainteresowanie uczestnictwem w pilotażu.

Czy pacjenci chorujący na schorzenia reumatyczne objęci są opieką koordynowaną? Jeśli tak to w jakim kierunku powinien przebiegać rozwój tej opieki?

- Pilotaż ma za zadanie opracowanie optymalnego i najlepszego systemu opieki nad chorymi z najczęstszymi zapalnymi chorobami reumatycznymi takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów i spondyloartropatie.  Skupie się na wczesnym dostępie do specjalistycznej opieki reumatycznej, pełnej szybkiej diagnostyce, wczesnym leczeniu ze stałą oceną jego skuteczności oraz zagwarantowaniem dostępu do wczesnej rehabilitacji oraz konsultacji innych specjalistów w ośrodku w zależności od potrzeb u danego pacjenta. Wszystko to w ramach utworzonych ambulatoryjnych Ośrodków Wczesnej Diagnostyki. Nowością organizacyjną jest zagwarantowanie asystenta opieki, który będzie wsparciem i odciążeniem pracy lekarza i pielęgniarki.

Kolejna nowością jest utworzenie bazy danych, która po zakończeniu pilotażu będzie fundamentem pierwszego polskiego rejestru.

Jedną z chorób reumatycznych jest osteoporoza. To prawdziwa epidemia XXI wieku i zarazem wyzwanie dla systemu ochrony zdrowia…

- Na osteoporozę w Polsce choruje około 2 mln ludzi, a liczba ta będzie rosła z roku na rok. Największym problemem w Polsce dotyczącym osteoporozy jest brak szerzenia wiedzy na temat jej profilaktyki, wczesnego wykrywania, leczenia i zapobiegania złamaniom. W Polsce nadal większość chorych ma nierozpoznaną tę chorobę, a większość chorych z już rozpoznaną chorobą nie leczy się. Dużym wyzwaniem jest brak wystawiania skierowań przez lekarzy ortopedów do poradni leczenia osteoporozy zaraz po wystąpieniu złamania niskoenergetycznego oraz nie zwracanie uwagi przez lekarzy rodzinnych poprzez niedokonywanie pomiaru wzrostu pacjenta o możliwej osteoporozie, w momencie kiedy stwierdza się ubytek wzrostu o minimum 4 cm wynikający z kompresyjnego osteoporotycznego złamania kręgosłupa. Problem jest nierozwiązywany od wielu lat.

Obecnie istnieją programy regionalne finansowane przez NFZ, które może zwiększą wykrywalność osteoporozy, ale dopóki nie zwiększy się liczby poradni osteoporotycznych oraz liczby badań densytometrycznych przy użyciu densytometrów lub tańszych badań wykrywających osteoporozę za pomocą fal utradźwiękowych (aparaty REMS) oraz nie zwiększy się świadomości lekarzy rodzinnych, ortopedów i samych pacjentów to sytuacja nie ulegnie poprawie. Kolejnym problemem jest dostępność refundowanych leków z grupy leków anabolicznych, którymi powinni być leczeni w pierwszej kolejności chorzy z grupy największego ryzyka złamań osteoporotycznych.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Iga Michalec

([email protected], fot. archiwum prywatne prof. Brygidy Kwiatkowskiej.), © Materiał chroniony prawem autorskim.